Dziady-wprowadzenie
Romantyzm- epoka literacka, która rozwija się na przełomie XVII i XIX w. w Anglii i Niemczech. Można powiedzieć, że fundamentem romantyzmu był sprzeciw wobec światopoglądu oświecenia. W oświeceniu światopogląd zdominowany był przez dwa nurty filozoficzne:
- empiryzm, który za główne źródło wiedzy o świecie uznaje doświadczenie
- racjonalizm- oparty na poznaniu rozumowym.
Ze względu na przyjęty model poznania ludzie oświecenia zagłębiali te elementy rzeczywistości, które miały charakter materialny. Wkrótce taki model rzeczywistości wzbudził sprzeciw młodego pokolenia. Romantycy zauważyli, że to co materialne to tylko część rzeczywistości nieuwzględniająca doświadczeń emocjonalnych, psychicznych, duchowych itp. stąd romantycy rozumowi przeciwstawiali uczucie, intuicję i wiarę. Odmienna była tematyka tekstów romantycznych, ale i forma. W literaturze angielskiej zrodził się nowy gatunek powieści poetyckich, którego mistrzem był George Byron. Stworzył on typ bohatera romantycznego, którego cechowały: duża wrażliwość, tajemniczość, indywidualizm. Odrzucenie racjonalizmu i empiryzmu odsunęło się na estetyzm w kształcie dzieł romantycznych. W opozycji do klasycystycznego oświecenia romantycy zerwali z antycznymi zasadami nemezis i decorum. Zarówno powieści poetyckie jak i dramaty antyczne nie są uporządkowane zgodnie z zasadą przyczyny i skutku. Związek pomiędzy poszczególnymi sytuacjami rozwiązuje się na poziomie problematyki tekstu.
W Polsce za umowną datę początku romantyzmu uznaje się 1882 tj. datę wydania I tomu "Poezji" Adama Mickiewicza, w skład których wchodziły: ballady i "Dziadów cz. II", następnie w roku 1823 wydaje "Dziadów cz. IV", w którym przedstawia postać romantycznego indywidualisty, kochanka Gustawa. Od roku 1824 Mickiewicz przebywa na Emigracji. Najpierw W Petersburgu, a następnie na zachodzie Europy: w Szwajcarii, Paryżu, Niemczech. Wynikała ona z wyroku sądowego, który zapadł po pokazowym procesie filomatów i filaretów tzn. organizacji zrzeszających uniwersytecką młodzież w Wilnie. Zarówno filomaci jak i filareci mieli na celu pielęgnowanie wzajemnej przyjaźni i rozwoju intelektualnego. Nie były to org. polityczne. Mimo to uznano je za wrogie caratowi, a ich członków osądzono i skazano. Mickiewicz dostał wyrok zesłania w głąb Rosji i zakaz powrotu w rodzinne strony. Z stąd poeta do końca życia przebywa na Emigracji i nigdy nie wraca do rodzinnego Nowogródka i na Wileńszczyznę.
Przełomowym wydarzeniem w twórczości Mickiewicza jak i wszystkich polskich romantyków było powstanie listopadowe w roku 1830 i wojna polsko-rosyjska w roku 1831. W wyniku klęski powstania w 1832r. Mickiewicz pisze "Dziadów cz. III", których tematyka organizuje się wokół kwestii narodowych. Dziady pozostają także pod silnym wpływem doświadczeń biograficznych Mickiewicza. Scena więzienna oraz inni bohaterowie na czele z senatorem Nowosilcowem, stanowią poetycki obraz doświadczeń poety z procesu filomatów i filaretów.